Astaamaha geedka
Muuqaalkiisu waa cagaar, wuxuu leeyahay magacyo kala duwa. Wuxuu ka baxaa dalalka, itoobiya, kiiniya, yuqaandha, tansaaniya, bariga za’iir( koongo) ilaa koonfur afrika. Muddo ka dib wuxuu u gudbay yaman iyo sacuudigia. Qarnigii labaatanaad ayuu soo galay dhulka soomaalida
Dalalka geedka Qaadku ka baxo
Qaadku halkuu ka baxo
- Itoobiya gaar ahaan , Harar, diridhabe, kafaa iyo shawaa
- Kiiniya gaar ahaan, gown, khuyuulo
- Yaman…………dhammaan dalka oo dhan
- Soomaaliya iyo somaliland gaar ahaan, galbeedka Hargaysa in yar ayaa ka baxda
- Sacuudi Arabiy gaar ahaan, Al-suraah, Viiva, Banii maalik iyo Arrayth
- Muusaambiig gaar ahaan, Gaaza-Khayranda
- Ruushka iy Afgaanistaan meelo ka mid ah, balse magacyadooda ma hayo
- Tansaaniya gaar ahaan, Hananji, Afyuumi, Baari, Nagooro, Roongaw, Mayuuzi, Mankoondi iyo Asbihaal
- Malaawi gaar ahaan, Diidazaa, Balaantiira, Malaanji
- Marooko, Tuunisiya, Al-jeeriya iyo Niyuu siilaan( new zealand) meelo ka mid ah dalalkaa, magacyadooda ma hayo
- Yugaandha gaar ahaan, Kiifiizi, Kazamooyo, Boogiisho, Mixraawa, Dabaasiya iyo Kagoon
- Wadamo afrika koonfureed ah, Natal, Taransifaal iyo Wayndafooqal
Magacyada loo kala yaqaan qaadka
- Yaman waxa looga yaqaan Qaat iyo Kaat
- Itoobiya ‘’ ‘’ ‘’ Jaat, KHaat iyo JImmace
- Soomaliya ‘’ ‘’ Jaad iyo Qaad
- Kiiniya ‘’ ‘’ Kaat, Muuringi, Miyoongi iyo Miraa
- Yugaandha ‘’ ‘’ Mustayt, Mutabangwa, Nagungo iyo Kitaandwe
- Tansaaniya ‘’ ‘’ Mulungi , Warfa, Mandoona
- Malaawi ‘’ ‘’ Mustsawiiri, Mustawaari
- Koonfur afrika ‘’ ‘’ Bushmaansi Tii
Waa maxay Qaadku?
Aqoonyahanno badan iyo qorayaal ayaa si kala duwan uga hadlay qaadka. Markaad eegto nurxuka hadalkooda waxay isku raacasan yihii in qaadku yahay maandooriye. Bal aynu soo bandhigno aragtiyaha aqoonyahanada iyo qorayaasha.
- Qaadku waa geed maanka dooriya oo caleemihiisa la calashado, oo aan midho iyo ubaxba bixin. ( Dawiilah, 1986)
- Qaadku waa geed la beero oo kol kol aad u weynaada oo caleemihiisa laga ganacsado. Waana la calashadaa, waana maandooriye. Wuxuu ka mid yahay dhirta maanka doorisa, sida xashiishada iyo afyuunka ( Yaasiin C. Keenadiid 1976)
- Qaadku waa geed maanka dooriya, aadna sun u ah. Khamradana ka waxyeello badan ( DR. Faraji Zahraan, 1983)
- Qaaku waa geed mukhaadaraad ah, caafimaadkana u daran sababtuna waa maadada loo yaqaan “ Cathine” amma Kaathiin. ( Cizat Xuseen, 1986)
- Qaadku waa geed ka baxa Bariga afrika, Soomaaliya, Kiiniya, Itoobiya iyo Muusaambiig. Dhinaca waxyeellada wuxuu u dhexeeyaa Kookeynta iyo Afyuunka ( Al-Gayaamah, 1411 H)
- Qaadku waa maskax dooriye, dalkana wuu ku faafay. Caqliga ayuu dhaawacaa. Xagga dhaqaalaha, bulshada, akhlaaqada iyo caafimaadka ( Cali Sh. C/laahi Yalaxow,1988)
- Qaadku waa maan dooriye, qofkana ka dhiga mid firfircoon. Haddii uu joogteeyo ( Peters, 1952)
- Qaadku wuxuu keenaa, hurdo la’aan wuxuuna dhib u geystaa dareemayaasha. Waana maskax dooriye. Wuxuu dhaawacaa maskaxda iyo laf-dhabarta. Waxa ku jirta maado la yidhaa “ Tannins” oo si gaar ah waxyeello u geysta dheefshiidka ( Axmed Fakhri,1975)
- Qaadku waa mukhaadaraad fudud oo laga helo geedo noocyo kala duwan ah. Dhererkiisuna marmar gaadho lix mitir ( L. Szimonisz)
- Qaadku waa shaydaan geed loo eekaysiiyey ( M. Maxamuud Az-Zubayri, 1958)
- Qaadku waa geed qofka cuna ka dhiga mid firfircoon ( Ibnu Batuuta)
Dhulka uu ka baxaa wuxuu ka sareeyaa 400-900 fuudh. Dhererkiisu wuxuu gaadhaa hal ilaa laba mitir buurta dusheeda. Buurta hoosteeda ee biyaha leh wuxuu gaadhaa lix mitir. Jiridiisu waxay gaadhaa ilaa nus mitir ballac ahaan. Dhul-badhaha kulka iyo biyaha lehna wuxuu gaadhaa illaa 25 mitir.
La soco…………………………………………………………..
Cali cabdi coomay
Suxufi, qoraa ah.
Hargaysa, somaliland
calicoomay@hotmail.com
