Advertisement
“Wallee qalin-daraalaha,
Denbi Qaranka laga galay,
Kama qariyo wadhatada,
Wallee qoonta mililka leh,
Qarka sare ma dhay-dhayo,
Haddii ay qudh-gooyiyo,
Joogto qoorta soo dhigo,
Walle gabay ma qurux-tiro,
Shacbi qowdhamoo kacay,
Qar-qarsiga hadduu furo,
Wallee qoofal kuma xidho,
Hadba wiilka qooqane,
Maalintaasi qoodha ah,
Qushuuciisa ma akhriyo,
Ways kala qab-weynahay,
Qofna kabaha uma tiro,”
Qasab kuma balweyn karo, Gaarriye,
1978kii.
Qalinka: Boobe Yuusuf Ducaale –
cankaabo@hotmail.com,
www.dharaaro.com
Qormada: 1aad
Marka hore aanu hambalyada iyo
bogaadintaba ku darsanno Golaha
La-tashiga
iyo Toosinta ee lagu dhawaaqay.
Suurto-gal ma aha in la iska
aammusnaado.
Dhibaato ma jirto. Dimuqraadiyaddii
Madaxweynuhu sheegtay in uu af
iyo
addinba ugu soo halgamay oo
dhudhub cidhiidhiya gashay ayaa la
baadi-goobayaa. Berrina bannaan-
baxyadii uu ku baaqi jiray iyo dibad-
baxyo
nabadgelyo ku dhaca ayaa xiga. Waa
xaq ay dadku leeyihiin oo dhiig iyo
dheecaanba loo soo huray.Deelleeydii, sow tii Cabdi Iidaan Faarax ku yidhi: “Digba waa digteedee, Deelleeydu tiro ma leh,” Sidaas ayaanay golayaashu tiro u lahayn, waxaana xigi doona intaas oo Madal ah oo xuquuqda dadka iyo dalkaba daafacda kol haddii Xukuumaddii, Xeer-dejintii iyo Xisbiyadiiba is- xambaar noqdeen. Ma maqli jirteen: “Yaa is-gaadhay buu yidhi.”. Wargeyska Hubaal oo ka mid ah foolaadka saxaafadda daabacan ee Somaliland, wuxu ku jiraa kuwa loogu akhriska badan yahay ee gelin horeba ama goor horeba yar yarka iibiya aan gacmahooda ku hadhin. Barqadaba la is-lama soo gaadho oo saambuuse laga addimay ma ay ahayn ama maba ahaba sida waraaqaha qaarkood oo afka la iska mariyo. Qaar baa u haysta in ay joogsatay, weli se waxa la sheegayaa in iyada oo aan daabacnayn si joogto ah ilaa maantadaa aynu joogno loo helo oo looga bogto. Ma laga yaabaa in Dul-yar Dareen-nugul Damqasho-dhow ay rumaysato oo ay anigaygan wax idiin qorayana isku kay duubto
Hubaal waxyaabaha lagu nacay ee ay xukuumaddu kula collowday waxa ka mid ah halkudhegyada foodda hore kaga qoran ee marka aad iibsataba isha ku dhufanayso. Dad Islaam ah ayaynu nahay e’, midigta aan ka soo bilowno. Xagga sare waxa kaga qoran: “Runey lagu neceb, Lagu rookee, Layska kaa reeb, Ristaad daaqdaba, Lagu raad-goob, Fule kaa roor,” Heestan waxa kale oo ku jira oo nin ogi laymanka dhexdooda ka akhriyayaa: “Ribo-doon iyo, Ra’iis daallin ah, Midna kuma rabo,” Tuducan maansada ah ee aan qoraalkaygan kooban ku ballaysimay ee aan ka soo qaatay ma-waabtihii geesiga ahaa ee Maxamed Xaashi Dhamac (Gaarriye), wuxu ka mid yahay baadi-soocda wargeyska Hubaal ee inta talada dalka haysaa ku xajiimooto, dantana moodday in ay xidhaan, xabbisaan, xag-xagtaan, mararka qaarkoodna xabbad loola tago sida laga soo weriyay looga-qaateenka wararka ay tebiyaan loo wan-qalo. Sow tii hore loo yidhi: “Warka looga-qaateen sidaa, loo wan-qalayaaye,”
Marka aad bogga hore ee Hubaal isha ku dhufato, dhinaca bidix waxa ku qoran tuduc laga soo qaatay “Qasab kuma balweyn karo.” Waa meelaha aan is-leeyahay waa laga raacay Hubaal, maxaa yeelay dadkii ku soo gudbay kuna soo caano-maalay saxaafaddii madaxa-bannaanayd ayaa maanta markii ay xukunkii dalka gacanta ku dhigeen ay hoodh kala qudhmuunaatay. Waa ay ku xajiimoodaan wixii ay ku raaxaysan jireen. Waa ay ku cadanyoodaan maqaalladii ay sida culayga isu marin jireen. Waa ay ka haddaaran hadalladii ay ku hadaaqi jireen. Wareeg 360 ‘digree’ ah ayay wareegeen. Dadka qaarkii waxaabay leeyihiin maanta xaalkoodu waa khalli-duur. Halganow adna dabkaa ba’. Ma tan ayaa kuu dambeysay oo aad la soo dig iyo ham lahayd. Nin soo-jireen ah oo nolosha soo jitaabiyay oo bad iyo berriba ka soo cabbay, waa Xildhibaan Bashiir Tukaale e’ ayaa laga hayaa: “Tacab ba’ay beer uun ma aha.” Hoggaankuba mararka qaarkood waa uu kaa ba’aa…….Doorashadaa kaa ba’da…..Ololaha ayaa kaa ba’a…….Xisbigaa kaa ba’a……Xeer-dejintaa kaa ba’da…….Xaq-soorka iyo xeer- ilaalintuba mar ayay kaa ba’aan………Xeer-beegtida ayaa kaa ba’da oo kaa xumaata haddii xeer iyo
addinba ugu soo halgamay oo dhudhub cidhiidhiya gashay ayaa la baadi-goobayaa. Berrina bannaan- baxyadii uu ku baaqi jiray iyo dibad- baxyo nabadgelyo ku dhaca ayaa xiga. Waa xaq ay dadku leeyihiin oo dhiig iyo dheecaanba loo soo huray. Deelleeydii, sow tii Cabdi Iidaan Faarax ku yidhi: “Digba waa digteedee, Deelleeydu tiro ma leh,” Sidaas ayaanay golayaashu tiro u lahayn, waxaana xigi doona intaas oo Madal ah oo xuquuqda dadka iyo dalkaba daafacda kol haddii Xukuumaddii, Xeer-dejintii iyo Xisbiyadiiba is- xambaar noqdeen. Ma maqli jirteen: “Yaa is-gaadhay buu yidhi.”. Wargeyska Hubaal oo ka mid ah foolaadka saxaafadda daabacan ee Somaliland, wuxu ku jiraa kuwa loogu akhriska badan yahay ee gelin horeba ama goor horeba yar yarka iibiya aan gacmahooda ku hadhin. Barqadaba la is-lama soo gaadho oo saambuuse laga addimay ma ay ahayn ama maba ahaba sida waraaqaha
markii ay xukunkii dalka gacanta ku dhigeen ay hoodh kala qudhmuunaatay. Waa ay ku xajiimoodaan wixii ay ku raaxaysan jireen. Waa ay ku cadanyoodaan maqaalladii ay sida culayga isu marin jireen. Waa ay ka haddaaran hadalladii ay ku hadaaqi jireen. Wareeg 360 ‘digree’ ah ayay wareegeen. Dadka qaarkii waxaabay leeyihiin maanta xaalkoodu waa khalli-duur. Halganow adna dabkaa ba’. Ma tan ayaa kuu dambeysay oo aad la soo dig iyo ham lahayd. Nin soo-jireen ah oo nolosha soo jitaabiyay oo bad iyo berriba ka soo cabbay, waa Xildhibaan Bashiir Tukaale e’ ayaa laga hayaa: “Tacab ba’ay beer uun ma aha.” Hoggaankuba mararka qaarkood waa uu kaa ba’aa…….Doorashadaa kaa ba’da…..Ololaha ayaa kaa ba’a…….Xisbigaa kaa ba’a……Xeer-dejintaa kaa ba’da…….Xaq-soorka iyo xeer- ilaalintuba mar ayay kaa ba’aan………Xeer-beegtida ayaa kaa ba’da oo kaa xumaata haddii xeer iyo xaagaanba laga guuro….Waa tacab- khasaarka taagan. Oo yaa u fadhiyay maamul
la doortay oo aan qasab iyo cabbudhin midna ku iman, ayaa saxaafadda Somaliland afka qaban doona. Inta maan-gaabka ah ayaa u haysata in Hubaal la xidhay iyo intii qoraysay. Warqaddii iyo khadkiiba hore ayaa loo xidhay. Madbacaddii ayaa la raaciyay. 3dii bishan Juulayna Guddoomiyihii Wargeyska iyo tifaf-tirihii ayaa la raaciyay. La-ye midna sannad ayaa lagu xukumay midna laba sannadood. Ganaaxa lacageedna waa ay ka siman yihiin oo waa min laba milyan oo Somaliland ah. Waxay intaa ku darayeen goobtii Maxkamadda ayaa laga qaaday oo Xabsiga Dhexe ee Hargeysa ayaa la geeyay. Bal hadda aan daalacanno saxaafadda madaxa-bannaan ee Somaliland waxay dhagartan ka tidhi. Waa Ururka SOLJA, waxaanu baahiyay: “Ururka suxufiyiinta Somaliland ee SOLJA waxa uu cod dheer ku canbaaraynayaa xukunka sharci- darada ah ee ee maanta 7/3/13 cabbaaro 10:00 subaxnimo garsoore ka tirsan maxkamada gobolka maroodi jeex oo lagu
magacabo Cismaan Ibraahim Daahir (Fanax) uu ku riday labada masuul ee wargayska madaxa banana ee HUBAAL. 1. Maxamed Axmed Jaamac (aloolay) oo ahaa mareeyaha wargayska waxa lagu xukumay hal sano oo xadhiga iyo hal milyan SLSH. 2. Xasan Xusen C/lahi (keef keef) oo ahaa tafatiriihii wargayska HUBAAL waxa lagu xukumay laba sano oo xadhiga iyo laba milayan SLSH. Waxa kale oo wax laga xumaado ah in hore wargayska HUBAAL hore weerar hubaysan loogu soo qaaday 24- April-2013 oo dhawacyo loogu gaystay masuuliyiinta HUBAAL oo gaar ahaan dhawac kazoo gaadhay mareeyaha wargayska Mr. Caloolay iyadoon waxba laga qaban oo ay xukumadu sheeg tay in labadaa nin ee weerar ka gaystay ahayeen in ay labaduba POLICE ahaayeen. (La soco………………………………….)
Advertisement
