(Marka runta laga hadlayo, culayska arimaha laga wada hadlayo iyo Wasiirada Somaliland iyo Soomaaliya uga qayb gelaya wadahadalka aad iyo aad ayey u kala miisaan weyn yihiin .)
Marka laga hadlayo wada hadalo dhex maray laba Ummaddood ama laba Dowladood waxaa jira qaar tusaalle loo soo qaato. Qaybtan waxaan jecelahay in ku soo qaato,qaar ka mid ah wadamada amase Dowladaha ugu caansan dunida ee ay wada hadalo dhexmareen iyo weliba hadaladii ay yidhaahdeen hogaamiyayaashii Wadamadaasi,kuwa ugu caansana waxaa ka mid ah:-.
- Madaxweynihii Masar :-Madaxweynihii hore Dalka Masar Md. Anwar Sadat –wuxuu yidhi mar uu la hadlayey Baarlamaanka (Knesset) wadanka Isreal :-“lacagta aynu hubka ku soo iibsano, waxaa fiican in aynu ku iibsano qalabka caafimaadka iyo qalabka Beeraha”. “ In aynu colaad ku wada noolaano waxaa ka fiican ,in aynu nabad ku wada noolaano. “Inaga ayaa heshiin karna—ee ma jirto cid kale oo ina heshiisiin kartaa” “ Nabad ayaa idiinku imid ee idina iga aqbala nabada aan sido”
“ Idinkama yeelayno in aad sii haysataan taako ka mid dhulka reer Masar”
- Madaxweynihii South Africa:- Madaxweyihii hore ee dalka South Africa Md.Nelson Mandela wuxuu yidhi—“ Dadka cadaanka ah ee ku dhaqan South Africa, waxay jeclahaayeen Midab kala sooco ,anaguna waan ka soo horjeednay,waanu diidnay” “anaguna waxaanu doonaynaa in Demuqraatiyada lagu kala baxo,laakiin cadaanku ma ogalayn sababtoo ah waxay ogaayeen in guushu anaga na raacayso” “Waxaa doonaynay in aanu si nabad ah ugu wada noolaan South Africa,horumarka shacabkayagana ka wada shaqayno”. “ Waxaanu ugu dambayntii isla garanay haddii aanu nahay Ummadda reer South Africa,ee midabada kala duwan leh,in dantu tu ku jirto wada noolaasho iyo nabad waarta”
- Hogaamiyii hore ee reer Palestine (Falastiin) :-Hohaamiyii hore ee Falastiin Md. Yaser Arafat wuxuu yidhi — “ Israel waxay diidan yihiin in ay ka kacaan dhulkii ay sida shrci darada ah ku qabsadeen —“Isreal waxay diidan tahay in ay bixiyaan wixii ay geysteen”,–Waxay Israel diidan tahay in aanu noqono, laba dal oo deris ah,kuna wada nool Bariga dhexe”—“ Marka aanu wada hadlayno Isreal (Yuhuuda),waanu ognahay in aanu wada hadlayno Wadanka dunida ugu xooga weyn oo U.S.A” “Haddii cida wada hadlaysaa ay yihiin Isreal iyo Palestine , beri hore ayaanu heshiis gaadhi lahayn—- waa nalagu dhex jiraa”.
- Madaxweynaha Isreal :- Madaxweynaha Isreal Shimon Peris wuxuu yidhi —“ nabada Isreal iyo Palestine ay raadinayaan– waxay saran tahay Buur aad iyo aad u dheer dusheeda – anaga iyo reer Palestine qolaba dhinac ayey ka koraysaa ,si nabada looga soo qaado Buurta dusheeda– marba qaar inaga mid ah ayaa soo dhacaya ,iyagoon aan gaadhin halkii nabadu taalay—waxaan rajeynayaa in aynu maalin uun gaadhi doono” —“Isreal nabad bay rabtaa , Palestina nabad bay rabtaa laakiin haddana waxbaa naga qaldan—waanu garanaynaa ee waanu is yeelyeelaynaa”!!!
- Madaxweynahihii hore ee Cuba :- Madaxweynihii hore ee dalka Cuba Md. Fidal Castro ,mar la weydiiyey “Haddii uu la kulmi lahaa Madaxweynaha Mareykanka,Wasiiradiisa Arimaha Dibada,Gaashaandhiga iyo la taliyaha Amaanka wuxuu yeeli lahaa,wuxuu ku jawaabay —-“marka hore waan soo dhoweyn lahaa , waanu wada fadhiisan lahayn ,shah ayaanu wada cabi lahayn—inta aanu shaaha cabayno waanu kaftami lahayn—markaanu Shaaha dhamaysano waxaanu shidan lahayn –Sigaarka Cuba caanka ku tahay—intaa ka dibna waxaanu ka wada hadli lahayn dantii ay iigu yimaadeen” “ Shacabka Cuba ayaa doortay sida ay u noolaanyaan—Maraykankuna nooma sheegi karo sida aanu u noolaanayno”.
- Wasiirkii hore ee Arimha Dibada ee USA:- Wasiirkii hore ee arimaha dibada wadanka Maraykanka Md.James Baker mar la weydiiyey sababta Bariga dhexe nabad waarta loo waayey ,wuxuu yidhi “Anaga iyo dunida Carabta inteeda badani waxaanu isla fahmi weyna labada eray ee “ARGAGIXISO IYO XAQ U DIRIR– waxaanu ARGAGIXISO u naqaano ,wadamada Carabta qaarkood waxay u yaqaanaan XAQ U DIRIR”– halkaas ayaa ugu adag oo aanu is fahmi waynay—waan hubaa haddii eraygaa anuu isla fahmi lahayn in aanu hore u socon lahayn. — “Marka aan wada hadal ka qayb galayo waxaan jecelahay in aan marka horeba garanayo wixii aan doonaayey,– waxaan la soo tashaday Dowladayda ,–waa in aan go,aan qaadan karo—ma jecli in aan marba Telefoon diro amase dib ugu noqdo Washington”—“ Waxaan sii ogaadaa shaqsiyaadka iga soo horjeeda ,aanu wada hadlaynaa kuwa ay yihiin—aqoontooda –Siyaasadooda—waxay aaminsan yihiin sida ay u fahansan yihiin waxa aanu ka wada hadlayno iwm—-Tariq Aziz (Ciraq) wuxuu ka mid ahaa raggii iigu adkaa ee aan wada hadal la galo,wuxuu yaqaanay sida hadalka loo yidhaahdo-wuxuu yaqaanay sida Dunidan aynu ku nool nahay u qaybsan tahay,—-laakiin waxaa u talin jiray nin Keli taliye ah—- hadii kelitaliye ku xukumo ,markasta waxaa kugu adag go,aan qaadashada”
- Madaxweynihii 1aad ee Somaliland:- Madaxweynihii ugu horeeyey ee Somaliland Md. C/raxman Axmed Cali – Tuur(naxariistii jano ILLAHAY ha siiyo),wuxuu yidhi — waa deg degaysaan –deg degnu ma fiicna,ee waxaa fiican in aanay dib u dhici wixii hore u dhacay—inagoo isku dhan reer Somaliland ayaa fiican in aynu Soomaaliya u tagno,oo wada hadalo—haddii aynu qaybsanaan ku tagno ama aynu isbarbar yaacno way inaga guulaysanayaan ,inagana waxaa inagu dhacaya wixii 60kii wax ka daran.
- Madaxweynihii 2aad ee Somaliland :- Madaxweynihii 2aad ee Somaliland Md. Maxamed X.I.Cigaal (naxariistii jano ILLAHAY ha siiyee) wuxuu yidh — Way fududahay sida la idiin karbaashaa —–way howl yartahay sida hogaan la idiinku xidhaa.
- Madaxweynihii 3aad ee Somaliland :- Madaxweynihii 3aad ee Somaliland Md.Dahir Rayaale Kaahin wuxuu yidhi — “Cidina ma dooran karto cid ay deris la noqonayso—ILLAHAY ayaa inagu wada abuuray geeska Africa –deris baynu nahay –derisku xaq ayuu isku leeyahay— adigu deriskaaga gacanta u tag—hadii uu doono isagu ha ku diidee”!!.
- Abwaankuu weynaa ee Ibrahim Gadhle—ILLAHAY naxariisto jano ha siiyi isaguna wuxuu yidhi :-
“Taariikh da’ weynoo,
Degmadeenu leedahay,
Aan idiin dul-xaadshee,
Lixdankii dadkaygoow,
Markaad Dawladnimadii,
Diiqada u bixiseen,
Degdegsiinyo mooyee,
Doqonniimo ma ahayn,
Manaydaan denbaabine,
Shanta kala dab-raacdaa,
Dermo qudha ah u gogosheen,
Isku-duubnideenniyo,
Daacad baw horseeddeen,
Geeluba hadduu dido,
Duq baa loo hoggaanshaa,
Sida loogu deyduu,
Geesina u diriraa,
Anna laba-daryaalii,
Waxaan Daacad uga baxay,
Dhulku yaanu Daaliyo,
Dooloow u kala go’in,
Siday labada daamood,
Dab u wada kulaalaan,
Dibi keliday lay qalay,
Qoys qudh ah dibbiradii,
Waxa aan ka door-biday,
Duubiga shan lagu cuno.
———–la soco qayb ta dambe 7aad —–
ALLAA MAHAD LEH
Abdi M.Saleiman(Mingiste)
Political Analyst
