Midkoodna in cid ka xoog badani ugaadhsato ma jecla oo xayawaanka iyo bani’aadamkuba way ka siman yihiin. Wuxuu dhex fadhiyey fasal ka mid ah kuwa uu maalinlaha uga xaadiro oo ah halka uu rabay inuu ka bilaabo noloshiisa berri iyo waxa uu noqon doono. Waa u caado oo deegaanka ku xeeran ayay ka mid noqotay in ay isaga iyo dhiggiisu maalin walba maqlaan waxaanay dhegahoodu jeclaysan, la kulmaan waxaan naftooda raalligelinin. Balse way ku qasbanaayeen in ay ku noolaadaan marxaladdaas. Dibin-qaniinka, hoos-u-qammuunyoodka iyo guuxa qalbigiisa ku oogan maaha mid kali ku ah, balse wuu uga xanuun badnaa inta kale.
Qorshaha noloshiisa waa mid aan ka faaruqin siduu culayska maskaxeed iyo nafeed ee saaran uu isaga qaadi lahaa. Go’aan iyo tashi noocaas ahina waa mid aanay dhiggiisu ku dhiiranayn, balse way soo dhaaftay in dhibaatadu ku koobnaato hoos-u-guux iyo ciil u gaar ah. Wuxuu qaatay in uu gooni ula baxo guuxiisa, si aanay dadka uu la degan yahay u ogaan xanuunkiisa. Gooni-u-bixintaankaas waxa ka mid ahaa in uu bedelo magacii hooyadii iyo kii aabbihii u bixiyeen. Laba ujeeddo ayuu ka lahaa magacaa uu bedelay oo kala ah; in uu ka midho-dhaliyo isbedelka uu doonayay e gubayay iyo in wakhtigaa la dilay nin magac wayn ku lahaa, kaas oo uu magaciisa qaatay.
Midho-dhal iyo guul ay gaadheen kuwo badan oo la deris ahaa oo sidiisa oo kale iyagoo taagyar uga baxay inay xoroobaan, iyagoo u marayay nidaam jabhadeed oo ay isku xoreeyeen, iskagana riixeen wxii caadaadis in badan dusha ka saarnaa.
Meles Tekele wuxuu ka soo jeeday qoomiyadda Tikreega, waxaana dilay dadkii wakhtigaa gacanta ku hayay talada ee Dhergiga. Sidaasi darteed, ayuu Legesse Zenawi uu ula baxay Meles. Meles Zenawi wuxuu ahaa mid ka dhabeeyey fikirkiis dib-u-xorayneed iyo kii magacsiisaba. Macnaha Meles, afka soomaaliga waxay ku noqonaysaaJawaab, wuxuuna ku soo biiray inta afrikaan faro-ku-tiris ah ee meel gaadhay, jawaabna u noqday bulshada aan madoobayn.
Nolosha ayaan waayin caqabado, cid xumahaaga sheegta iyo in kale oo cadaadis ku saartaba. Balse, Meles wuxuu gaadhsiiyey nolosha dadka ku dhaqan Itoobiya halkii uu rabay inuu gaadhsiiyo oo ah in midnimo, jacayl iyo sinnaan ay ku wada noolaadan. Walow inta aadmigu nool yahay aan la waayayn cid cabata oo sheegata in xaqooda la duudsiyay, haddana qiyaas dad kala qoomiyado ah, kala diimo ah, kala dhaqamo iyo caadooyinba ah oo wada nool, waliba heshiis ku ah, dal kaliya iyo calan qudha. Wuxuu ka soo qaaday nidaam cabudhin, cadaadis iyo caqli ka-gumaysi ah, wuxuuna soo gaadhsiiyey nidaam xoriyadeed oo xadaysan, kuna dhisan caqli toosan iyo cudud buuxda. Way dhici kartaa in dadka qaarkood ay yidhaahdaa xorriyaddu ma dhama oo warbaahin baa la cabudhiyaa, siyaasi baa la xidhaa iyo dad baan hadli karin. Balse, xoriyaadka hadaan la xadayn ama aanu u fikiri lahayn in xoriyadda iyo xakamayn la isugu darin, dadku ma barteen waddaniyada iyo is-jacaylka, lexo-jeclada dalka iyo ixtiraamka dadka la nool ee kale. Haddiiba aanu dabri lahayn, waxa xadhkaha inay goostaan dhici lahayd maskaxo cadaadis iyo cabudhin saarnayd oo ay ka suurtoobi karaysay inay si khaldan u fikiraan.
Ilaahay wuxuu ku abaal-marinayo waa mid qoran, isaga ayaana Ilaahay diintiisa ku sheegay waxa ka horreeya. Balse, muxuu la hoyday, muxuuse ka hoyday? Meles wuxuu dalkiisa uga tegay dhaxal ku filan haddii sideeda loogu dhaqmo. Wuxuu ka tegay fac aan yaraan ku guuxayn sideed isaga riixda cadaadis jira, waa tii uu soo maray markii uu yaraaye. Hase ahaatee, ku fikiraya oo ku taamaya sidee ayaad u diyaarisa shahaadada waxbarasho ee ku xigta tii aad dhamaysay? Wuxuu ka tegay gole baratan aqooneed, dhaqaaleed, waddaniyadeed iyo dal dhisan. Dal uu soo gaadhsiiyey dalalka kale ee Afrika, badhkoodna uu dhaafiyey, kaas oo hiigsanaya dalalka la sheego inay ka horumareen dhinaca dhaqaalaha. Wuxuu uga tegay in muwaadinka dalkiisu ku faani karo Itoobiyaan-nimo, karaamo ku leeyahay dalkii kale ee uu sharaf ka doono iyo in uu afrikaannimo ku doodo.
Wuxuu mataaneeyey oo uu caddeeyay inay is-turjumayaan magacii u la baxay, hammigiisii iyo halkuu hiigsanayay.
W.Q: Yaasmiin Maxamed Kaahin
Email: qalinbila01@gmail.com
