Siyaasaddu waa sida salaadda; bulshadii nasiib u hesha in nidaamkooda siyaasaseed xasilo, nolosheeda & mustaqbalkooduna wuu xasilaa. Bulshadii nidaamkooda siyaasadeed qalalaase & qas ku habsadona way fashilantaa. Somaliland waxay ku jirtaa marxalad adag oo gebo-gebo ah. Marxaladdan waxaa astaan u ah in dagaalkii xabaddu joogsaday bari hore laakiin dagaallo sokeeye oo kale oo joogto ahi bulshadeena ka dhex aloosan yihiin. Dagaallada sokeeye ee joogtada ahi waxay saameeyeen qayb & waax kasta oo bulshadeena ka tirsan. Waxaana sabab u ah jahli, xiqdi, cuqdad, qabyaalad, xasad, cabsi sad-bursi, kalsooni daro, amar-diiddo, cadaalad-darro, musuq-maasuq. Xannuunkani wuxuu xayiray horumarka bulshadeena & kalsoonida xukuumaddeena. Tusaale: mushkilad kasta & muran kasta oo bulshada ka dhex aloosma (oo marka danbe badanaa nasiib wanaag lagu xaliyo sifo dhaqan & isu-tanaasul) beel-waliba & koox kasta waxay ku hanjabtaa inay adeegsan doonto awooddeeda qayaxan (veto power) ee iyagu isu caleemo saareen. Awoodahan qayaxan ee qalibi kara qaranimadeena waxaa ka mid ah:
(1) Waddada Airport-ka baanu xidhan.
(2) Wakaaladda Biyaha ee Hargeysa anagaa iska leh.
(3) Anagu Dekedda Berbera baanu leenahay.
(4) Cid aan anaga ahayni Burco Maayor kama noqon karto.
(5) PUNTLAND baanu ku biiraynaa hadii lana dooran waayo.
(6) Calankii Soomaaliya baanu la soo baxayna.
(7) Garoonka Kubadda Cagta ee Hargaysa anagaa iska leh.
(8) Somaliland Buuhoodle ma iman karto.
Awoodahan qayaxani waxay kala qoqobeen qarinamadeenii waxayna burburiyeen kalsoonida bulshadheena, waxayna ku salaysan yihiin dagaalka sokeeye ee joogtada ah ee ku habsaday bulshadeena. Fadlan bal hoosta ka daalaco liiska dagaallada sokeeye ee joogtada ah ee ku habsaday bulshadeena:
(1) Dhulka & baloodhada
(2) Garsoorka
(3) Degmooyinka & Gobollada Cusub
(4) Shirkadaha Isgaadhsiinta
(5) Shirkadaha Dayuuradaha
(6) Fariiqadaha Diinta
(7) Dhismayaasha Masaajiddada
(8) Wershadaha Biyaha
(9) Wershadaha Saabuunta ee Burco
(10) Jaamacadaha
(11) Derajada Ciidamada Qaranka
(12) Manhajyada Waxbarashada
(13) Wargeysyada
(14) Sariflayaasha Lacagaha Shisheeye
(15) Sicir-bararka Qiimaha Maceeshadda Daruuriga ah
(16) Kala xadayn la’aanta Ganacsiga
(17) Telefishinnada Satlaydka
(18) Websaydyada
(19) Shir Beeleedyada
(20) Xarbu qanamkii & Maxjarradii
(21) NGO-yada
(22) Mooshinnada Baarlamaanka
(23) Ururrada Siyaasadda
Mushkiladdan waxaa sabab u ah baqdin aynu ka qabno in derejada, digriiga, maamuuska, mansabka, magaca & manfaca u soo kordha muwaadin kale ama deegaan kale ama beel kale ay nusqaan inoo tahay. Waa sababta aynu wax walba u maax-jebinno, Iska daba rarno, Isla qaad-waleeno. Subxaanalalaah! Walaalayaal wixii muwaadin kale ama deegaan kale, amaba beel kale u soo kordhaa waa wax inoo soo wada kordhay. Waa deeq Eebbe. Mana haboona inaynu hindise walba ama ganacsi walba niyad jebino oo ku dayano: isku dayasho damac ma leh!
Xasadka & Hinaasuhu waa aaladaha Ibliiska. Sannadka cusubna waxaa lagu maamuusaa hab-dhaqan cusub oo ku salaysan qaraar ama go’aan cusub oo la jaan-qaada waayaha cusub. Walaalayaal aan dhammaanteen hubka iska wada dhigno oo joojinno iska daba-rarka, ku hanjabaadda awoodda qayaxan & xasadka.
Abdihakim Yusuf Kheire,
President,
Institute of Democracy & Governance,
Berbera, Somaliland
