Waxaan bogaadinyaa Madaxwayne Siilaanyo oo si geesinimo leh u qirtay in Xukuumadeesu daabacday lacag badan oo curisay sicir-bararka. Maanta, waxa hoos u dhacay doolarka , maciishadu way kacday, danayartuna way qaylisay.Hadaba si saboolka culayska looga yareeyo,waxaan kula talinyaa Madaxwayne Siilaanyo, inuu deg-deg u qaado 12 ka talaabo ee soo socda:
1). In Xukuumadu deg-deg u dhinto cashuurta dadban “ Indirect tax “ ee laga qaado quut-al-daruuriga sida bariiska, Sonkorta, Saliida ,daqiiqda iwm, kuna samayso sicir-kaab “subsidy”
2 ).In Xukuumadu deg-deg u dhinto qiimaha shidaalka by 70 % , qiimaha korontadana hoos u dhigto by 50%. Waxaynu la socona in qiimaha shidaalku hoos ugu dhacaday 82% (from $ 145 per barrel to $ 28 per barrel “ .Waxba iskama bedelin qiimaha Somaliland.
3). In Xukuumadu deg-deg u kordhiso cashuurta dadban ee laga qaado alaabta aan daruuriga ahayn sida sigaarka , qaadka , sharaabka ,baabuurta raaxada iwm. ( non-essential items )
4)In xukuumadu deg-deg u kordhiso cashuurta tooska ah” Direct Corporate Income Tax “ ee laga qaado Ma-gafayaasha & dhiigmeeratada sidaDahabshiil,Telsom,Deero Group, Omaar Group, laguna kaabo quut-al-dariiriga danyarto karsato.
5).In xukuumadu si deg-deg u kordhiso cashuurta laga qaado Hudheelada waawayn & fooq-yada dhaadheer “ property-tax” ee ay dhistaan kuna raaxaystaan xaraan-quutayaasha, laguna kaabo quut-al-daruuriga danyarto cunto.
6) In la joojiyo kharashyada ka baxsan miisaaniyadda qaranka sida gunooyinka waji-ku-macaashka; motion-quutayaasha;xafladaha xil-wareejinta;wasiir-soo-dhawaynta;shir-beleedyada ;buraanburka habaraha Madaxtooyada imw.
7) In cashuurahta lagu qaado Somaliland shilling , mushahaarkana lagu bixiyo.
8).In Xawaaladaha laga mamnuuco inay dadwaynaha u furaan US Dollar Account “ Non-Resident Account.
9). In dhigaalka dawladda “ Gov’t doollar Deposits “ lagu beddelo Somaliland shiling deposits
10) In ganacsatada lagu waajibiyo inay dhigaalkooda lacageed “ Private dollar Deposits” ku bedeshaan Somaliland shilling.
11).In Bankiga Dhexe la siiyo awood buuxda uu ku maamulo Bangiyada“ “Banking supervision authority“
12.) In la kala diro Guddiga Mudane Saylici, lana sameeyo guddi ku xeel dhaqaalaha & Maaliyada “ Independent Economic Commission” oo kasoo talisa qaabka ugu wanaagsan ee lagu xakamayn karo sicir bararka. “ Saylici oo maqasha lagala quustay ,yaan geela loo diran”
Drs Hoodo Yusuf,UK,
yhoodo@yahoo.com.